start > auteurs > Tomas Tranströmer
Auteur
Tomas Tranströmer (1931-2015) was psycholoog van beroep. Van 1960 tot 1966 werkte hij in een jeugdgevangenis en daarna was hij verbonden aan het Zweedse arbeidsbureau waar hij zich bezighield met vraagstukken van reclassering, invaliditeit en drugsverslaving. Hij woont in Västeras.
Tomas Tranströmer wordt door velen beschouwd als de grootste Europese dichter van dit moment: zijn poëzie is over de hele wereld vertaald. Voor ons taalgebied heeft J. Bernlef dit in niet minder dan vier bundels vertalingen gedaan.
Over Tranströmers poëzie zegt Bernlef dat daarover vaak in termen van een visionair dichterschap is gesproken. 'Maar het woord visionair heeft een wat occulte bijsmaak tegenwoordig, roept al gauw hogere werkelijkheden en geheimzinnige en oncontroleerbare bewustzijnsverruimingen op, allemaal zaken die in tegenspraak zijn met de helderheid van deze poëzie, die eerder te maken heeft met bewustzijnsvernauwing, met een proces van scherp en geconcentreerd afbakenen.'
Tranströmer ziet het als de taak van de kunstenaar om een onderbewuste werkelijkheid aan het licht te brengen, en dan niet onderbewust in Freudiaanse zin, maar in de betekenis van dromen, een leven dat zich afspeelt parallel aan ons alledaagse bestaan. Tranströmer gebruikt dan ook veel beelden die gerelateerd zijn en inslapen en ontwaken. Ook de echte natuurbeleving kan een moment opleveren waarin wij in contact komen met die 'andere werkelijkheid'. Tranströmer formuleerde het zelf als volgt: 'Mijn gedichten zijn ontmoetingsplaatsen. Wat er op het eerste gezicht als een confrontatie uitziet blijkt een verbinding te zijn'.
Nadat Tranströmer een ernstige ziekte kreeg, werd gevreesd dat hij niet meer zou kunnen publiceren, maar onverwacht verscheen de prachtige bundel Treurgondel. GertJan van Schoonhoven sprak in het NRC Handelsblad van een 'postscriptum': 'De Treurgondel staat in het teken van dichterlijke onmacht, van totale stilte en, zoals het in het mooie, wanhopige gedicht 'Alsof je een kind bent' heet, 'een ongehoorde vernedering'.
Hieronder een aardige introductie van het werk van Tranströmer ter gelegenheid van het verkrijgen van de Nobelprijs. De video is Engelstalig.
Toelichting bij enkele werken
Nog in ontwikkeling.
Östersjöar - Oostzeeën, een gedicht
Uitgebreide uitleg in Wikipedia (ZW)
Toelichting Tranströmer:
"Östersjöar, min enda verkligt långa dikt, växte fram de första åren på 1970-talet. Jag hade länge längtat efter att få breda ut mig, att skriva något som styrdes av spontana associationer inom en vid ram. Jag sökte efter ett tema som tillät detta och som uppmuntrade till utflykter och vitt skilda perspektiv. Att temat blev Östersjön är egentligen ganska naturligt med tanke på min biografi.
Min mammas sjukdom och död i slutet av 60-talet aktualiserade mina morföräldrars liv. En resa till Estland och Lettland 1970 är också en viktig bakgrund till dikten. Ett nyckelord i dikten är 'gräns'. Östersjön var då en betydligt obönhörligare gräns än nu. Men Östersjön är också en kommunikationsväg. 'Libau' i avsnitt I är samma stad som 'Liepãja' i avsnitt IV.
Dikten är geografisk, historisk, politisk och introspektiv. Den innehåller autentiskt stoff. Det som låter dokumentariskt i den är verkligen dokumentariskt. Det som håller ihop alltsammans är min personliga röst, mitt eget tonfall. För mig hör de sex avsnitten ihop och jag välkomnar tillfället att få presentera dikten i dess helhet." (bron LitteraturMagazinet ZW)
Secundaire literatuur (3)
J. Bernlef (1982). ‘Iets wil gezegd worden, maar de woorden gaan niet akkoord’ : Over de poëzie van Tomas Tranströmer. in: tft Raster21, pag. 90-93. online.
J. Bernlef (2004). Haiku's van Tomas Tranströmer. in: tft Raster107, pag. 124-129. online.
Recensies (9)
De herinneringen zien mij (2002):
- Leesidee (31-12-2004) Günter Brandorff: De herinneringen zien mij: verzamelde gedichten, memoires- De recensent.nl (18-09-2002) Milla van der Have: Werkelijker dan al het andere (online)
- NRC Handelsblad (07-10-2011) Arjen Fortuin: Na vijftien jaar weer een Nobel-dichter. Nobelprijs voor de Literatuur Tomas Tranströmer
- NRC Handelsblad (07-10-2010) Guus Middag: Dommelen voor de waarheid
Het wilde plein (1992):
- NRC Handelsblad (18-09-1992) Guus Middag: De bevlogen nuchterheid van Tomas Transtromer; Achter iedereen zweeft een kruis- Trouw (10-09-1992) T. van Deel: De sterrenbeelden stampen in hun stallen
Algemeen:
- Trouw (27-03-2015) Rob Schouten: Tranströmer (1931-2015) toonde menselijk tekort én menselijke rijkdom- NRC Handelsblad (27-03-2015) Casper van der Veen: Dichter en Nobelprijswinnaar Tomas Tranströmer overleden
- NRC Handelsblad (07-10-2011) Arjen Fortuin: 'Tomas Tranströmer is een ijkpunt voor alle dichters'
Publicaties
Overzicht publicaties (met vertalingen):
2015, I arbetets utkanter
2011, Dikter och Prosa 1954-2004
2004, Den stora gåtan
2001, Samlade dikter 1954-1996: De herinneringen zien mij, 2002
2001, Fängelse : nio haikudikter från Hällby ungdomsfängelse (1959)
2001, Air Mail: 150 Brev 1964-1990
1999, Tolkningar [vertalingen]
1997, Dikter, 1954-1989
1996, Sorgegondolen: De treurgondel, 1996
1993, Minnena ser mig, självbiografi
1992, bloemlezing: Het wilde plein, 1992
1990, Dikter. Från "17 dikter" till "För levande och döda",
1989, För levande och döda: De vergeten kapitein, 1985
1984, Dikter
1983, Det vilda torget
1980, PS [bibliofiele uitgave, niet in boekhandel]
1979, Dikter 1954-78
1978, Sanningsbarriären
1974, Östersjöar: Zwarte ansichten, 1985
1973, Stigar
1970, Mörkerseende: Nachtzicht, 1982
1967, Kvartett [verzamelbundel van de vier eerdere dichtbundels]
1966, Klanger och spår
1962, Den halvfärdiga himlen
1958, Hemligheter på vägen
1954, 17 dikter: 17 gedichten, 1988
Het overzicht van de originele publicaties is niet per se compleet. Ik streef om praktische redenen geen volledigheid na.
Vertalingen
Overzicht vertalingen:
Boeken 1 tot 7 van de 7
auteur: Tomas Tranströmer
land: Zweden
vertaald uit het Zweeds door J. Bernlef
vertaling van: Samlade dikter 1954-1996, 2001
uitgever: De Bezige Bij, juni 2002
ISBN10: 9023407903
genre: poezie
Meer informatie...
auteur: Tomas Tranströmer
land: Zweden
vertaald uit het Zweeds door J. Bernlef
vertaling van: Sorgegondolen, 1996
uitgever: De Bezige Bij, 1996
ISBN10: 9023447549
genre: poezie
auteur: Tomas Tranströmer
land: Zweden
vertaald uit het Zweeds door J. Bernlef
vertaling van: bloemlezing, 1992
uitgever: De Bezige Bij, 1992
ISBN10: 9023447018
genre: poezie
Meer informatie...
auteur: Tomas Tranströmer
land: Zweden
vertaald uit het Zweeds door J. Bernlef
vertaling van: 17 dikter, 1954
uitgever: Marsyas, 1988
ISBN10: 9070346524
genre: poezie
auteur: Tomas Tranströmer
land: Zweden
vertaald uit het Zweeds door J. Bernlef
vertaling van: För levande och döda, 1989
uitgever: De verloren tijd, 1985
genre: poezie
Meer informatie...
auteur: Tomas Tranströmer
land: Zweden
vertaald uit het Zweeds door J. Bernlef
vertaling van: Östersjöar, 1974
uitgever: Marsyas, 1985
ISBN10: 9070346427
genre: poezie
Meer informatie...
auteur: Tomas Tranströmer
land: Zweden
vertaald uit het Zweeds door J. Bernlef
vertaling van: Mörkerseende, 1970
uitgever: Marsyas, 1982
ISBN10: 9070436818
genre: poezie
keuze uit de bundel Mörkerseende
Meer informatie...
Boeken 1 tot 7 van de 7
Vertalingen in tijdschriften en bloemlezingen (18)
- De Parelduiker (2012) jrg/nr. 17, pag. 31-32. Vier gedichten online
[uit 1948, niet opgenomen in de herinneringen zien mij]
z.t. , Mijnstreek, Zwemmer, Lento. - Poetry International (2002) z.t. online
Ochtendvogels,Midwinter, Afgelegen Zweedse huizen, Het paleis, Nachtbokeblad.
[Tomas Tranströmer nam deel aan het Poetry International Festival in 1975 (6e festival), 1995 (26e) en 2002 (33e). - Raster (1998) jrg/nr. 82, pag. 159-165. Gedichten online
Handtekeningen
Haiku gedichten
November. - Tirade (1995) jrg/nr. 39, pag. 194-197. z.t. online
Arendsklip, De stilte, Van het eiland 1860, Midwinter.
- Raster (1994) jrg/nr. 65, pag. 148-151. Vier gedichten online
Twee steden, Een schets uit 1844, Het licht stroomt binnen.
- Raster (1992) jrg/nr. 59, pag. 143-146. Vier gedichten online
De Koekoek, Drie strofen, Nachtelijke reis, Alsof je kind bent.
- Raster (1991) jrg/nr. 55, pag. 132-146. Poëzie en proza online
Treurgondel nr 2, Nachtboekblad, Het rijk van de onzekerheid, April en stilte, Uit juli '90, Landschap met zonnen, Na de DDR (vijfdaags bezoek), Musea, Exorcisme.
- Raster (1990) jrg/nr. 50, pag. 40-42. Gedichten online
April en stilte, Nachtboekblad, Het rijk van de onzekerheid
- Raster (1989) jrg/nr. 45, pag. 90-98. Gedichten online
Madrigaal, De binnenkamer is oneindig, Vlugschrift, Berceuse, De nachtegaal in Badelunda, Alcaeisch, Epigram.
- De Tweede Ronde. Zweeds nummer (1989) jrg/nr. 10, pag. 169-172. Vijf gedichten Tomas Tranströmer online
[tweetalig]: Elegie / Elegi, Decemberavond '72 / Decemberkväll -72, Schets in oktober / Skiss i oktober, Het open raam / z.t., Aan vrienden achter een grens / Till vänner bakom en gräns.
- Dit is het leven dat verder zal gaan, 12 moderne Zweedse dichters (1987) z.t.
Storm, Na de aanval, Allegro, C-majeur 80, Eenzaamheid, Ademtocht juli, Droomseminarie
- Raster (1986) jrg/nr. 37, pag. 191-197. Vier gedichten online
Vermeer, Zes winters, De vergeten kapitein, Straten in Sjanghai
- Raster (1984) jrg/nr. 29, pag. 136-138. Tomas Tranströmer online
Het blauwe huis, Het station, Antwoord op brieven
- Vanzelfsprekend natuurlijk, poëzie uit Zweden (1984) z.t.
Allegro, uit Den halvfärdiga himlen 1962 (vertaling A.M.L. Marquart Scholz )
Eenzaamheid I, uit Klanger och Spår 1966 (idem)
Eenzaamheid II, uit Klanger och Spår 1966 (idem)
Rechtop, uit Mörkerseende 1970 (vert. Lydia Dalmijn)
De boekenkast, uit Mörkerseende 1970 (idem)
Langs stralen van de cirkel, uit Stigar 1973 (idem)
De open plek, uit Sanningsbarriären 1978 (vert. J Bernlef)
Schubertiana I, II, III, IV, en V, uit Sanningsbarriären 1978 (idem) - Raster (1984) jrg/nr. 29, pag. 136-138. z.t. online
Het blauwe huis
Het station
Antwoord op brieven - Raster (1982) jrg/nr. 21, pag. 94-105. Gedichten online
IJslandse orkaan, Uit maart '79, Overeind, Preludes,Wolkbreuk boven het binnenland, Ochtendvogels, Allegro, Na de aanval, Balakirevs droom (1905)
- Raster (1982) jrg/nr. 21, pag. 94-105. Gedichten online
IJslandse orkaan
Uit maart '79
Overeind
Preludes
Wolkbreuk boven het binnenland
Ochtendvogels
Allegro
Na de aanval
Balakirevs droom (1905) - Maatstaf (1971) jrg/nr. 18, pag. 709-711. gedichten