Siri Broch Johansen

Siri Broch Johansen (born 9 March 1967) is a Sami author, singer, and textbook author from Tana, Finnmark. She is also language leader at the Samisk Nærings- og Utredningssenter in Tana.

She trains teachers and teaches Sami language and has a great deal of experience of working with the Sami language, and has formerly taught in Kåfjord, Troms. She has also written and edited a textbook on indigenous peoples of the north. (bron: wikipedia)

Siri Broch Johansen (1967) is a woman of many talents. She is an author, teacher, playwright, singer, linguist and translator from the municipality of Tana in Finnmark. She holds an MA in Theatre from the Theatre Acadamy, Oslo National Academy of the Arts and works bilingually in northern Sámi and Norwegian languages.
She's a well-known author in Sápmi. She has collaborated with all the major Sámi publishing houses, i.e. ČálliidLágádus - AuthorsPublisher, Davvi Girji, Iđut and DAT. She publishes her solo projects on ČálliidLágádus - AuthorsPublisher.(bron: book from Norway)

In 2016 won ze de Saami Council's Prize for Literature met het boek Mun lean čuoigi.

Een aantal boeken van haar zijn in het Noors vertaald (Elsa Laila Renberg; Jeg er en skiløper).

In 2020 trad ze op met het slamgedicht 'Park' - een aanklacht tegen de mijnbouw- en windindustrie die in de Samische rendiergebieden aan de slag willen. (Levajok 18.-19.juli 2020.). Het gedicht is in het Noors. Maar ook als u geen Noors verstaat is het de moeite waard.

U kunt het hele gedicht nalezen op de site Kilden.

Zie ook de video Brev til kommisjonen over het assimilatie beleid van de toenmalige Noorse regeringen (fornorskningen - 'Norwegianisering'). In de video gaat Harald Gaski in gesprek met Siri Broch Johansen. De video is van augustus 2020. De video start in het Samisch maar gaat al snel over in het Noors.

Torgny Lindgren

De schrijver Torgny Lindgren (Norsjö, Zweden, 1938-2017) is, althans in mijn beleving, de belangrijkste Zweedse schrijver van dit moment. Zijn werk is over de hele wereld vertaald en hij ontving talloze prijzen voor zijn werk. Zo won hij in 1986 de Prix Femina étranger voor het boek Bat Seba. In 1995 de Augustpriset voor Hummelhonung en in 2000 de Selma Lagerlöfs litteraturpris.

In 1995 brak hij in Nederland door met Het licht.

Torgny Lindgren werd in 1938 in Norsjö geboren in Västerbotten in het noorden van Zweden. Het gebied kende een levendige traditie van verhalen vertellen. Op lange donkere winterdagen vertelden de bewoners elkaar in de keuken verhalen, bijna romans. de grootmoeder van Lindgren was zo'n verhalenvertellster en Lindgren heeft zich in deze orale traditie genesteld. Hij is een verhalenverteller die zijn teksten in zijn hoofd laat rijpen en ze dan pas uitschrijft. Dat levert een geraffineerd eenvoudige stijl op waarin zowel veel wordt uitgedrukt als veel wordt verzwegen.

In een interview uit 1992 zegt Lindgren: 'Ik ben een heel langzame schrijver. Ik probeer alles uit mijn hoofd te leren. Ik schrijf als ik in het bos werk of in mijn tuin. Terwijl ik naar muziek luister of aan het koken ben (..). Ik probeer het verhaal op te bouwen, te laten groeien in mijn hoofd. En als de tijd daar is om te schrijven, ken ik ze uit mijn hoofd. Als je op die manier werkt, moet je alles wat niet noodzakelijk is wegsnijden. Je kunt het je niet veroorloven om onzin op te slaan in je hoofd'.

Het proza van Lindgren is onopgesmukt maar zeer muzikaal. Het proza van Lindgren moet langzaam gelezen moet worden. Je moet de tekst afgrazen, om het met Barthes te zeggen. In een recensie uit 2001 stelt Nicolaas Matsier dat hij Lindgren met de grootst mogelijke traagheid leest en 'tegen langzaam lezen is alleen het allerbeste proza bestand' (Vrij Nederland april 2001).

Het proza van Lindgren is verstild. Zijn personage zijn veelal ongeletterde Zweedse plattelanders die aan weinig woorden genoeg lijken te hebben en in wier leven de dood het onrecht of de chaos toeslaat. Hoe de 'slings and arrows' van het leven te verdragen? dat is, zegt Lindgren, de kwestie die in zijn oeuvre aan de orde is.

De plaats van handeling is vrijwel altijd het genadeloze landschap van het Hoge Noorden.

Hieronder een gesprek uit 2010 met Torgny Lindgren in zijn eigen woning, uitgezonden door de Zweedse TV4 (Zweedstalig).

Tomas Tranströmer

Tomas Tranströmer (1931-2015) was psycholoog van beroep. Van 1960 tot 1966 werkte hij in een jeugdgevangenis en daarna was hij verbonden aan het Zweedse arbeidsbureau waar hij zich bezighield met vraagstukken van reclassering, invaliditeit en drugsverslaving. Hij woont in Västeras.

Tomas Tranströmer wordt door velen beschouwd als de grootste Europese dichter van dit moment: zijn poëzie is over de hele wereld vertaald. Voor ons taalgebied heeft J. Bernlef dit in niet minder dan vier bundels vertalingen gedaan.
Over Tranströmers poëzie zegt Bernlef dat daarover vaak in termen van een visionair dichterschap is gesproken. 'Maar het woord visionair heeft een wat occulte bijsmaak tegenwoordig, roept al gauw hogere werkelijkheden en geheimzinnige en oncontroleerbare bewustzijnsverruimingen op, allemaal zaken die in tegenspraak zijn met de helderheid van deze poëzie, die eerder te maken heeft met bewustzijnsvernauwing, met een proces van scherp en geconcentreerd afbakenen.'

Tranströmer ziet het als de taak van de kunstenaar om een onderbewuste werkelijkheid aan het licht te brengen, en dan niet onderbewust in Freudiaanse zin, maar in de betekenis van dromen, een leven dat zich afspeelt parallel aan ons alledaagse bestaan. Tranströmer gebruikt dan ook veel beelden die gerelateerd zijn en inslapen en ontwaken. Ook de echte natuurbeleving kan een moment opleveren waarin wij in contact komen met die 'andere werkelijkheid'. Tranströmer formuleerde het zelf als volgt: 'Mijn gedichten zijn ontmoetingsplaatsen. Wat er op het eerste gezicht als een confrontatie uitziet blijkt een verbinding te zijn'.

Nadat Tranströmer een ernstige ziekte kreeg, werd gevreesd dat hij niet meer zou kunnen publiceren, maar onverwacht verscheen de prachtige bundel Treurgondel. GertJan van Schoonhoven sprak in het NRC Handelsblad van een 'postscriptum': 'De Treurgondel staat in het teken van dichterlijke onmacht, van totale stilte en, zoals het in het mooie, wanhopige gedicht 'Alsof je een kind bent' heet, 'een ongehoorde vernedering'.

Hieronder een aardige introductie van het werk van Tranströmer ter gelegenheid van het verkrijgen van de Nobelprijs. De video is Engelstalig.

Nils-Aslak Valkeapää

Nils-Aslak Valkeapää (1943-2001)was born in Enontekiö and lived in Beattet (Pättikkä) (Käsivarsi, Finland) and in Ivgobahta (Skibotn, Norway).

The Sami poet and artist, Nils-Aslak Valkeapää, originally became known as a performer of Sami jojk (joiku-song) and a promoter of jojk tradition. He started his literary profession in 1971 with the pamphlet Terveisiä Lapista (Greetings from Lapland). Since that he has published collections of poems, composed music, appeared on the screen, made art exhibitions and taken part in different kinds of editorial work.

Primarily the poetry of Nils-Aslak Valkeapää has been published in the Sami language. He writes about nature which is near to the Sami people. In his Sami poetical works he uses all the possibilities and potentials provided by the Sami language, such as sounds, tones, accuracy, derived words and musicality of words, because the poems are primarily written to the Sami people.

The starting point of Nils-Aslak Valkeapää's works is often a jojk, because in it some theme recurs in different forms, and can keep ringing in the ears for a long time after the singing of the jojk. In the same way his production aims to convey a special atmosphere or main theme. Technically this is highlighted in his works by omitting page numbers and headings. Instead, the poems are fused into each other, into the drawings and pictures.

The theme of Nils-Aslak Valkeapää's poetry is nature, love and social justice. In his work, Beaivi, ahcazan (1988), the main theme is Sami people's relationship to the surrounding reality, that is, to their existence as human beings, to the means of livelihood, nature, states and the main populations of the states. Predominantly the picture material also deals with these same subjects. Also in his other poetical works he usually deals with the relationship between the Sami minority and the main population.(bron: website gemeente Rovaniemi)

--
Nils-Aslak Valkeapaa (1943-2001) does not write about nature, he writes nature; Valkeapaa is so much part of life as it truly is lived on the tundra that, in his writing, poetry and nature are one. There is an immediacy in his style of writing; its language and experiential qualities make the reader an active participant in the artistic process. Valkeapaa is the first Sami writer to win the prestigious Nordic Prize for Literature, given in recognition of his lyrical photographic work, Beaivi Ahcdtan [The Sun, My Father]. Valkeapaa has completed teacher’s training, but he has never taught school, per se. He made his literary debut in 1974 with a collection of poetry, and, in addition to several other collections of poetry, he has also released LP records and CDs with traditional yoik, often combined with jazz and other forms of music. He did this long before world music and ethno-sound became popular. Valkeapaa is also an internationally recognized artist, and he has had roles in feature films and TV-series. His poetical work Ruoktu váimmus, which he illustrated, has recently been published in English under the title Trekways of the Wind. (bron: Harald Gaski 1996)

Nils-Aslak Valkeapää kreeg in 1991 voor Beaivi, Áhcážan (de zon, mijn vader) de prijs van Noordse Raad. Beaivi, Áhcážan is tegelijk een fotoboek en dichtbundel. De foto's geven een indringend beeld van de historie en cultuur van de Samen.

Beaivi, Áhcážanem> is in alle Noordelijke talen vertaald (zonder de foto's) en ook in het Engels onder de titel The sun, my Father. Ook Ruoktu váimmus is vertaald in het Engels (Trekways of the wind). Deze bundel bevat drie eerdere dichtbundels (Gida ijat cuov'gadat, Lávllo vizár biellocizás, ádjaga silbasuonat).