August Strindberg: Een leesboek voor de lagere standen
Titel: Een leesboek voor de lagere standen
Oorspronkelijke titel: Likt och Olikt 2 vol., 1884
Vertaald uit het Zweeds door: Rita Verschuur
Genre: essay
Uitgever: A.W. Bruna, 1974
Flaptekst / Beschrijving
Tot het nog altijd meest boeiende deel van Strindberg's enorme oeuvre behoren de beschouwingen over politieke en sociale onderwerpen die hij schreef in het begin van de jaren 1880 en rond 1910. Hij geeft hierin zijn visie op de strijd tussen de 'hogere' en de 'lagere' standen, termen die hij zelf in het Zweeds heeft ingevoerd. Al gauw komen anarchistische ideeën ter sprake. Aaanvankelijk domineren de nagatieve aspekten: de hele maatschappij moet vernietigd worden.
Maar waar iets vernietigd is, moet iets anders en beters worden opgebouwd. In een reeks beschouwingen waaruit voor deze bundel een keuze werd gemaakt, schetst Strindberg verschillende oplossingen van de sociale en politieke problemen. In Over de algemene ontevredenheid. De oorzaak en het remedie wordt de radicale individu lijnrecht gesteld tegenover de conservatieve 'maatschappijmens'; Stindberg pleit voor het afschaffen van laatstgenoemde en voor het invoeren van zelfbestuur. In de briljante Kleine katechismus voor de lagere standen geeft hij provocerende definities van een aantal maatschappelijke verschijnselen: buiten- en binnenlandse politiek, de revolutie, de godsdienst, het hwuelijk enz. Hoe de cultuurarbeid overschat wordt, wordt aan de orde gesteld in een ander artikel, terwijl Strindberg elders het ondemocratische en ouderwetse karakter van het onderwijs op de Zweedse scholen hekelt en attaqueert. In een aansluitend artikel zet Strindberg De rechten van de mens in een beschaafde en christelijke maatschappij uiteen.
Vooral op sociaal-politiek gebied was Strindberg in vele opzichten zijn tijd vooruit. Daarom hebben deze, en de overige korte beschouwingen, voor de lezer van nu niets aan hun actualiteit verloren.